Fakat bazı şartlarda işçilerin kıdem tazminatı alma hakları bulunuyor.
Kıdem tazminatı, işçinin çeşitli sebeplerle işyerinden ayrılırken işveren tarafından iş kanunu gereğince vermiş olduğu bir tazminat şekli olmakla beraber, aynı zamanda işçinin de sigortası.
Kendi isteğiyle işten ayrılan yani istifa eden işçinin bazı şartlarda kıdem tazminatı alma hakları bulunuyor.
Bu tazminat için başlıca koşullar arasında bir işçinin aynı iş yerinde en az 1 yıl çalışması ve isteği dışında işten ayrılması şartı var. Ayrıca, askere gidecek olan ile evlendikten sonra 1 yıl içinde işinden ayrılan kadın, kıdem tazminatını almaya hak kazanıyor.
Öte yandan “10 yıl aynı iş yerinde çalışıyorum istifa etsem kıdemimi alır mıyım” sorusu da çok soruluyor.
Çalışanların kafasında belli bir yerde uzun süre çalıştıktan sonra istifa edenin kıdem tazminatı alacağıyla ilgili yanlış bir algı var. Bu algı yanlışlığı, 15 yıl ve 3600 gün primle kıdem tazminatı alma hakkının elde edilmesinden doğuyor. Fakat bu şart da tüm çalışanlar için geçerli değil. Bunun da ince ayrıntıları var.
8 Eylül 1999 öncesi sigortalı olup, 15 yıl sigorta süresi ve 3600 gün prim şartını tamamlayarak yaşın dolmasını bekleyenler, SGK’dan “Emeklilik hakkı elde etmiştir” yazısı alarak işverene verip istifa ederse, kıdem tazminatı alabilmekte.
8 Eylül 1999’dan sonra işe başlayanlar için aynı şartlar maalesef geçerli değil. Bu konuda hata yapılıyor.
Öte yandan, 15 yıl ve 3600 günün dışındaki istisna ise 25 yıl ve 4500 gün şartıdır. Yani, 8 Eylül 1999’dan sonra ilk kez sigorta girişi olanların en az 4500 gün primi ve ilk sigorta tarihinden sonra 25 yıl geçmiş olmalı. (Bunun aynı işyerinde olması da gerekmiyor.) Bu durumdaki işçiler, çalıştıkları yerde 1 yılı tamamladıysa istifa etmeleri halinde kıdem tazminatı alabilirler. İşveren bu işçiye kıdemi ödemekle mükellef
Her 1 yıllık çalışma karşılığında 1 aylık brüt ücret tutarında tazminat alınıyor. Bir yıldan artan süreler de oranlanarak hesaplamaya dahil edilmekte. Tazminat hesabında ücretin yanı sıra düzenli olarak sağlanan tüm para ve para ile ölçülebilen menfaatler de – mesela yol parası, yemek parası, düzenli ikramiye gibi – dikkate alınıyor..
Çalışmakta olduğu işyeri, bir belediye sınırını aşacak şekilde taşınırsa, işçi ile işveren arasında var olan hizmet sözleşmesinde aksi yazmıyorsa işçi yeni adrese gitmek mecburiyetinde değil. Bu durumda da hizmet sözleşmesinin esaslı unsurlarından biri değiştirildiği için işveren, işçilerine kıdem tazminatı ödemek zorunda. Önemli bir detay ise başvurunun 6 işgünü içinde yapılması.
İşten kendi isteğiyle (istifa) ayrılan işçinin tazminat hakkı yok. Yasal düzenleme açısından hamilelik veya doğum nedeniyle işten ayrılmalar istifa olarak değerlendirildiğinden, bu nedenlerle işten ayrılan işçi tazminat haklarından vazgeçmiş sayılmakta.
■ İş sözleşmesinde herhangi bir hüküm bulunmamasına karşın, ücret artışlarındaki anlaşmazlık nedeni ile işten ayrılan işçi istifa etmiş sayılır ve herhangi bir tazminat hakkı oluşmaz.
■ Malullük aylığı nedeniyle işten ayrılan tazminata hak kazanır.
■ İşyerinden kıdem tazminatı talep etmek için 10 yıllık zamanaşımı süresi var.
■ Kıdem tazminatı hesaplanırken sadece Damga Vergisi (binde 7.59) kesilir, başka kesinti ise yapılmaz.
■ İşçi, işyerinde çalışırken işin ve işyerinin niteliğinden kaynaklanan bir hastalığa veya hayati tehlikeye maruz kalırsa, iş akdini feshedip, kıdem tazminatına hak kazanabilir.
■ Meslekte en az 5 yıl çalışmış olan gazeteciler istifa etseler dahi kıdem tazminatı alabilir. Kıdem hakkı ise gazetecinin mesleğe ilk giriş tarihi üzerinden hesaplanır.